Lũ lụt đi qua để lại không chỉ bùn đất, hư hỏng mà còn là nỗi lo lắng về an toàn, sức khỏe và vệ sinh cho cả gia đình. Nhiều người vội vàng dọn dẹp ngay khi nước rút, nhưng không biết rằng làm sai trình tự có thể gây nguy hiểm: từ điện giật, ô nhiễm nguồn nước đến nấm mốc tái phát trong nhà.
Vậy sau lũ lụt nên làm gì để phục hồi an toàn, nhanh chóng và hiệu quả nhất? Bài viết này là cẩm nang từng bước giúp bạn kiểm tra điện nước, khử khuẩn, làm sạch nhà cửa, bảo vệ sức khỏe và lên kế hoạch tái thiết lâu dài.
Vì sao cần có kế hoạch phục hồi sau lũ lụt?
Khi nước vừa rút, nhiều người thường vội vàng dọn dẹp mà chưa biết sau lũ lụt nên làm gì trước tiên. Thực tế, lũ lụt không chỉ làm hư hại đồ đạc mà còn gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, nguồn nước sinh hoạt và an toàn điện trong gia đình. Nếu xử lý sai quy trình, nguy cơ nhiễm khuẩn, chập điện hoặc nấm mốc tái phát sẽ tăng cao.
Một kế hoạch phục hồi sau lũ lụt rõ ràng và khoa học giúp bạn:
- Giảm thiểu tối đa rủi ro tai nạn, điện giật, ô nhiễm nguồn nước.
- Rút ngắn thời gian vệ sinh nhà sau ngập và đảm bảo môi trường sống an toàn.
- Đặt nền tảng cho việc phòng tránh tái ngập và thiệt hại trong tương lai.
Trước khi bắt đầu xử lý nhà sau lũ, hãy chụp ảnh hiện trạng để phục vụ việc bảo hiểm, báo cáo thiệt hại hoặc đăng ký nhận hỗ trợ từ chính quyền.
Kiểm tra an toàn điện, nước và kết cấu nhà
Trước khi bắt tay vào vệ sinh nhà sau ngập, điều quan trọng nhất bạn cần làm là đảm bảo an toàn điện, nước và kết cấu nhà. Đây là bước đầu tiên trong quy trình “sau lũ lụt nên làm gì” để tránh tai nạn và giảm thiểu thiệt hại phát sinh.
Ngắt toàn bộ nguồn điện
Tuyệt đối không bật cầu dao hoặc ổ cắm khi sàn còn ẩm ướt.
Nếu cần kiểm tra, hãy liên hệ thợ điện có kinh nghiệm thay vì tự xử lý.
Dùng khăn khô lau sạch phích cắm, dây điện và ổ cắm trước khi thử lại.
Thiết bị điện tử (tủ lạnh, máy giặt, TV) nên để khô hoàn toàn 2–3 ngày rồi mới khởi động.
Kiểm tra hệ thống nước
Kiểm tra bồn chứa, ống dẫn, máy bơm và nguồn nước sinh hoạt.
Nếu nước có mùi, màu đục hoặc váng nổi, tuyệt đối không sử dụng.
Xả bỏ phần nước cũ, rửa lại bồn bằng dung dịch khử trùng.
Sau đó, thực hiện bước khử trùng nước sinh hoạt bằng Cloramin B hoặc Javen.
Kiểm tra kết cấu tường, trần và sàn nhà
Quan sát kỹ các vết nứt, mối nối, mảng tường bong tróc hoặc sụt lún.
Dùng thước hoặc dây dọi để kiểm tra độ nghiêng của tường.
Nếu phát hiện tường nghiêng, nứt lớn hoặc sàn lún, hãy liên hệ kỹ sư xây dựng hoặc đơn vị sửa chữa nhà chuyên nghiệp để đánh giá mức độ an toàn trước khi ở lại.
Trong trường hợp nhẹ, bạn có thể trát lại mạch vữa, sơn chống thấm để ngăn ẩm mốc quay lại.
Dọn dẹp và khử khuẩn toàn bộ nhà cửa sau lũ
Sau khi đã đảm bảo an toàn điện, nước và kết cấu nhà, bước tiếp theo trong danh sách “sau lũ lụt nên làm gì” là vệ sinh và khử trùng toàn bộ không gian sống. Việc này giúp loại bỏ bùn đất, vi khuẩn, nấm mốc và mùi hôi là những tác nhân có thể ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe và môi trường sinh hoạt.
Dọn bùn đất và rác thải
Dùng xẻng, chổi, bao tải hoặc máy hút bùn để thu gom toàn bộ bùn đất, rác và lá cây.
Lau sàn bằng nước sạch pha xà phòng hoặc giấm loãng để loại bỏ váng bẩn.
Mở toàn bộ cửa sổ, bật quạt hoặc máy hút ẩm để hong khô tự nhiên và giảm mùi ẩm mốc.
Các vật dụng bị ướt (ghế sofa, thảm, rèm…) nên phơi nắng nhẹ 1–2 ngày trước khi sử dụng lại.
Sử dụng găng tay, khẩu trang và ủng trong quá trình dọn để tránh tiếp xúc trực tiếp với nước bẩn.
Khử khuẩn và làm sạch bề mặt
Pha Cloramin B 5% (1 viên/1 lít nước) để lau sàn, tường, bàn ghế, tay nắm cửa và các khu vực tiếp xúc thường xuyên.
Với khu vực bếp hoặc phòng ăn, nên rửa lại dụng cụ bằng nước đun sôi để đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm.
Đồ gỗ bị ngập cần phơi nắng nhẹ hoặc sấy khô để tránh cong vênh và nứt bề mặt.
Các vật liệu như nệm, thảm, gối bông nếu ngâm nước lâu → nên giặt bằng nước ấm và phơi khô hoàn toàn, tránh tích tụ nấm mốc.
Nếu trong nhà có bể nước ngầm, hãy thau rửa bể nước cách hút cạn nước, chà rửa thành và đáy bể bằng dung dịch Cloramin B hoặc Javen, sau đó tráng lại 2–3 lần bằng nước sạch.
Điều này giúp loại bỏ cặn bẩn, vi khuẩn và mùi hôi tích tụ trong thời gian ngập úng.
Xử lý mùi hôi và nấm mốc sau lũ
Rắc baking soda hoặc than hoạt tính tại các góc ẩm để hút mùi và khử ẩm tự nhiên.
Dùng giấm trắng lau tường, gỗ hoặc gạch mốc, sau đó sơn phủ lại bằng sơn kháng khuẩn để ngăn nấm tái phát.
Tránh đóng kín cửa sớm, duy trì thông gió 2–3 ngày để giảm độ ẩm trong nhà.
Nếu mùi ẩm khó xử lý, có thể sử dụng máy lọc không khí hoặc đèn ozone khử khuẩn nhẹ trong vài giờ.
Xử lý nguồn nước và thực phẩm sau lũ lụt
Trong danh sách “sau lũ lụt nên làm gì”, việc xử lý nước sinh hoạt và thực phẩm là bước bắt buộc để ngăn ngừa bệnh tật. Sau khi ngập, nguồn nước và thực phẩm thường nhiễm vi khuẩn, hóa chất hoặc kim loại nặng, gây nguy cơ tiêu chảy, viêm da, hoặc ngộ độc nếu sử dụng mà chưa khử trùng kỹ.
Khử trùng nước sinh hoạt đúng cách
Dùng Cloramin B hoặc Javen để khử trùng theo hướng dẫn của Bộ Y tế: 10g cho 1m³ nước.
Sau khi cho hóa chất vào, khuấy đều và chờ ít nhất 30 phút trước khi sử dụng.
Nước dùng để ăn uống cần đun sôi kỹ ít nhất 5–10 phút để diệt khuẩn hoàn toàn.
Vệ sinh bồn chứa, bể nước ngầm và ống dẫn nước bằng dung dịch Cloramin B loãng (1 viên/10 lít nước), sau đó xả bỏ nước lần đầu để loại cặn bẩn.
Nếu có thể, nên lắp thêm bộ lọc đầu nguồn hoặc máy lọc RO để bảo đảm nước đạt chuẩn an toàn.
Xử lý thực phẩm và đồ dùng nhà bếp
Hủy bỏ ngay các loại thực phẩm có mùi lạ, nổi váng, dính bùn hoặc bị ướt.
Không sử dụng đồ hộp bị phồng, méo hoặc rỉ sét, đây là dấu hiệu vi khuẩn Clostridium botulinum có thể phát triển.
Rau củ quả bị ngập nước nên rửa dưới vòi nước sạch, ngâm nước muối loãng 15 phút trước khi chế biến.
Toàn bộ dụng cụ nhà bếp (nồi, chảo, dao, thớt, bát đĩa) cần rửa sạch, tráng nước sôi và phơi nắng để diệt khuẩn.
Khăn lau, giẻ rửa bát nên thay mới hoàn toàn để tránh tích tụ vi sinh vật.
Chăm sóc vật nuôi sau lũ
Không cho vật nuôi uống nước chưa khử trùng hoặc nước ao hồ còn đục.
Vệ sinh chuồng trại bằng dung dịch Cloramin B pha loãng (1 viên/5 lít nước).
Phơi nắng chuồng, lót rơm hoặc vải khô để giữ ấm, ngăn vi khuẩn phát triển.
Đảm bảo vật nuôi được tiêm phòng, ăn chín uống sôi như con người sau lũ.
Sau khi nước rút, nguồn nước và thực phẩm là hai yếu tố dễ gây bệnh nhất. Hãy ưu tiên khử trùng nước sinh hoạt, thau rửa bể nước ngầm, và kiểm tra toàn bộ thực phẩm trước khi dùng.Đây chính là bước quan trọng để phục hồi sức khỏe và vệ sinh môi trường sống sau lũ.
Bảo vệ sức khỏe và phòng bệnh sau lũ
Sau khi hoàn thành các bước vệ sinh và xử lý nguồn nước, việc tiếp theo trong danh sách “sau lũ lụt nên làm gì” là chăm sóc sức khỏe và phòng ngừa bệnh tật.
Lũ lụt khiến môi trường trở nên ẩm thấp, ô nhiễm và đầy vi khuẩn, tạo điều kiện cho nhiều loại bệnh nguy hiểm bùng phát nếu không được kiểm soát kịp thời.
Những bệnh thường gặp sau lũ lụt
Sau khi nước rút, môi trường xung quanh và trong nhà có thể tồn đọng nhiều mầm bệnh. Dưới đây là các nhóm bệnh phổ biến nhất:
Bệnh đường tiêu hóa
Nguyên nhân: uống nước bẩn, ăn thực phẩm nhiễm khuẩn.
Biểu hiện: tiêu chảy, nôn mửa, thương hàn, tả.
Cách phòng: chỉ sử dụng nước đã khử trùng và đun sôi, ăn thực phẩm được nấu chín kỹ.
Bệnh da liễu
Nguyên nhân: tiếp xúc lâu với nước bẩn, bùn hoặc vật ẩm mốc.
Biểu hiện: ngứa, nấm kẽ chân, ghẻ, viêm da tiếp xúc.
Cách phòng: giữ da khô, rửa tay bằng xà phòng, tắm nước sạch sau khi làm việc.
Bệnh hô hấp
Nguyên nhân: thời tiết ẩm, nhà cửa chưa khô hoàn toàn.
Biểu hiện: ho, cảm cúm, viêm phổi, viêm xoang.
Cách phòng: giữ nhà thông thoáng, hong khô chăn gối, mặc ấm và tránh gió lạnh ban đêm.
Cách phòng bệnh hiệu quả sau lũ
Để bảo vệ sức khỏe gia đình sau thiên tai, bạn nên thực hiện song song các biện pháp cá nhân và môi trường:
Ăn chín, uống sôi, rửa tay thường xuyên bằng xà phòng.
Khử trùng bề mặt và khu vực nhà vệ sinh bằng dung dịch Cloramin B hoặc Javel pha loãng.
Dọn dẹp ao tù, nước đọng, chai lọ để ngăn muỗi sinh sôi – phòng bệnh sốt xuất huyết và viêm não Nhật Bản.
Giữ nhà cửa khô thoáng, mở cửa sổ mỗi ngày để giảm ẩm và mùi hôi.
Thay quần áo sạch hằng ngày, đặc biệt là trẻ em và người già.
Ngủ màn, xịt muỗi và kiểm tra da nếu có vết ngứa, phát ban, cần đi khám sớm để tránh biến chứng.
Nên dự trữ nước sạch, dung dịch rửa tay, thuốc tiêu hóa, thuốc bôi da và nhiệt kế trong tủ thuốc gia đình, phòng khi cần xử lý khẩn cấp.
Xử lý y tế khi có dấu hiệu bất thường
Nếu bạn hoặc người thân có các biểu hiện như:
- Tiêu chảy nhiều, sốt cao không giảm sau 48 giờ
- Da bị lở loét, viêm mủ
- Khó thở, ho nặng hoặc đau ngực
Hãy đến ngay trạm y tế gần nhất hoặc gọi hotline Bộ Y tế (19009095) để được tư vấn và hỗ trợ kịp thời.
Không tự ý uống thuốc hoặc dùng kháng sinh khi chưa có chỉ định.
Trong giai đoạn phục hồi, giữ gìn sức khỏe và vệ sinh cá nhân là chìa khóa giúp bạn tránh khỏi các bệnh truyền nhiễm sau lũ.
Hãy nhớ, ăn chín uống sôi – rửa tay thường xuyên – giữ nhà khô thoáng, và dọn sạch ao tù nước đọng để bảo vệ cả gia đình khỏi nguy cơ dịch bệnh.
Sửa chữa và cải tạo nhà sau lũ
Sau khi nhà cửa đã khô ráo và khử khuẩn hoàn toàn, đây là lúc bạn cần đánh giá mức độ hư hỏng để bắt đầu phục hồi công trình.
Giai đoạn này không chỉ là “sửa lại như cũ”, mà còn là cơ hội để nâng cấp, cải tạo nhà chống lũ hiệu quả hơn trong tương lai.
Đây cũng là bước quan trọng trong kế hoạch tổng thể “sau lũ lụt nên làm gì để sống an toàn và bền vững.”
Đánh giá và lập danh sách hư hỏng
Trước khi sửa chữa, hãy kiểm tra toàn bộ cấu trúc và liệt kê chi tiết từng hạng mục:
Tường, mái, nền, cửa, cầu dao, thiết bị điện tử, ổ cắm, hệ thống ống nước.
Kiểm tra độ ẩm trong tường và sàn bằng máy đo hoặc cảm quan (nếu tường còn sậm màu, chưa nên sơn).
Ưu tiên khắc phục những phần liên quan đến an toàn như hệ thống điện, tường nứt, mái dột trước khi sơn sửa thẩm mỹ.
Ghi lại hình ảnh và chi phí ước tính để so sánh báo giá nếu thuê thợ hoặc công ty xây dựng.
Chống thấm và cải tạo nhà
Sau khi dọn sạch, việc chống thấm và xử lý nền ẩm là ưu tiên hàng đầu giúp ngôi nhà bền hơn qua các mùa mưa sau.
Sử dụng vật liệu chống thấm chuyên dụng như Sika Latex, Intoc 04, Kova CT-11A hoặc sơn chống thấm gốc xi măng hai thành phần.
Với khu vực thường xuyên ngập nước, nên nâng nền nhà thêm 20–50cm tùy điều kiện địa hình.
Kiểm tra và làm sạch hệ thống thoát nước, rãnh thoát sàn, máng xối để đảm bảo nước mưa rút nhanh.
Nếu tường bị ẩm mốc sâu, nên trát lại lớp vữa mới trước khi sơn để tránh bong tróc.
Sơn sửa và làm mới ngôi nhà
Sau khi hoàn tất chống thấm, bạn có thể bắt đầu sơn sửa và làm mới không gian sống:
Chọn sơn kháng nước, chống nấm mốc, ưu tiên các dòng có khả năng tự làm sạch bề mặt.
Tông màu sáng (trắng ngà, be, xám nhạt) giúp dễ phát hiện mảng tường ẩm tái phát, đồng thời tạo cảm giác sạch sẽ, thông thoáng.
Trước khi sơn, cần đảm bảo tường khô ít nhất 5–7 ngày, độ ẩm <16% để lớp sơn bám tốt.
Các khu vực như chân tường, nhà vệ sinh, ban công nên quét thêm 1 lớp chống thấm phủ để kéo dài tuổi thọ sơn.
Nếu có điều kiện, bạn có thể thay cửa sắt bằng cửa nhôm chống gỉ, dùng sàn nhựa chống nước hoặc gạch granite để tăng khả năng chịu ẩm.
Lập kế hoạch bảo trì định kỳ
Phòng ngừa luôn hiệu quả hơn sửa chữa. Sau khi cải tạo xong, hãy:
Kiểm tra chống thấm định kỳ mỗi 6–12 tháng.
Vệ sinh máng xối, mái tôn, ống thoát nước trước mùa mưa.
Lên kế hoạch bảo trì hệ thống điện, kiểm tra cầu dao và dây dẫn mỗi năm.
Nếu nhà ở vùng trũng, cân nhắc lắp máy bơm chống ngập tự động hoặc đê chắn nước di động.
Khi ngôi nhà đã khô, sửa chữa và cải tạo công trình hư hại là bước quan trọng giúp bạn phục hồi cuộc sống sau lũ.
Hãy ưu tiên an toàn, chống thấm và cải tạo nền trước khi sơn sửa thẩm mỹ, đây chính là chìa khóa để ngôi nhà bền vững và an toàn hơn qua mỗi mùa mưa.
Phòng tránh thiệt hại tái diễn sau lũ
Sau khi đã phục hồi, bạn nên đầu tư những cải tạo nhỏ nhưng mang lại hiệu quả lớn, giúp ngôi nhà chống chịu tốt hơn trong mùa mưa lũ và giảm thiểu thiệt hại khi có thiên tai xảy ra.
Đây không chỉ là bước bảo vệ tài sản, mà còn là giải pháp sống an toàn, chủ động và bền vững cho cả gia đình.
Cải tạo kiến trúc
Nâng nền nhà cao hơn mặt đường từ 30–50 cm để tránh ngập trở lại. Với khu vực trũng, nên cân nhắc nâng nền cao hơn mực nước ngập trung bình của 3 năm gần nhất.
Bố trí lỗ thoát nước, rãnh tiêu úng quanh nhà để nước rút nhanh và không đọng lại ở sân hoặc nền móng.
Lắp cửa chống nước hoặc vách chắn di động (flood barrier) tại cửa chính, gara hoặc tầng trệt, đây là biện pháp được nhiều nước áp dụng hiệu quả.
Sử dụng vật liệu bền nước như gạch granite, sơn epoxy, cửa nhôm chống gỉ thay cho vật liệu gỗ dễ mục.
Nếu nhà có tầng trệt thấp, nên thiết kế kho chứa đồ hoặc hầm kỹ thuật kín nước, tránh để thiết bị điện tử, máy bơm hay đồ giá trị ở tầng thấp.
Bảo trì định kỳ
Một ngôi nhà “khỏe mạnh” cần được bảo dưỡng thường xuyên để đảm bảo khả năng chống thấm, thoát nước và an toàn điện.
Vệ sinh mái nhà, máng xối, đường ống thoát nước mỗi 3–6 tháng, đặc biệt trước mùa mưa.
Kiểm tra lớp chống thấm tường, sàn và mái – bôi lại 1 lớp mới mỗi năm hoặc khi thấy ố vàng, bong sơn.
Kiểm tra hệ thống điện, cầu dao, dây dẫn, máy bơm trước mùa mưa để đảm bảo an toàn.
Cắt tỉa cây lớn quanh nhà để tránh gãy đổ khi gió mạnh hoặc mưa bão.
Hãy lưu nhật ký bảo trì từng hạng mục (mái, tường, chống thấm, điện nước), đây là cách hiệu quả giúp bạn phát hiện sớm hư hỏng trước khi chi phí sửa chữa tăng cao.
Chuẩn bị kế hoạch ứng phó khẩn cấp
Khi sống trong khu vực thường xuyên mưa lũ, kế hoạch ứng phó chủ động là điều không thể thiếu.
Hãy chuẩn bị sẵn bộ đồ sinh tồn gia đình và kế hoạch sơ tán cụ thể.
Dự trữ nước sạch, thực phẩm khô, pin dự phòng, đèn pin, thuốc men cơ bản và áo mưa.
Lưu sẵn số điện thoại cứu hộ địa phương, công an, y tế, và hàng xóm thân cận.
Lên kế hoạch sơ tán an toàn: xác định nơi trú ẩn gần nhất (trường học, ủy ban, khu cao tầng).
Chuẩn bị bản sao giấy tờ quan trọng (CMND, sổ đỏ, bảo hiểm, hợp đồng…) và lưu trong túi chống nước.
Sau khi đã sửa chữa và phục hồi, phòng tránh thiệt hại tái diễn là bước giúp bạn chủ động ứng phó với thiên tai trong tương lai.
Hãy kết hợp cải tạo kiến trúc – bảo trì định kỳ – và lập kế hoạch ứng phó khẩn cấp, để ngôi nhà luôn an toàn, bền vững và sẵn sàng trước mọi mùa mưa lũ.
Sau lũ lụt, điều quan trọng nhất là giữ bình tĩnh, hành động đúng trình tự và dựa trên nguồn thông tin chính thống. Mỗi bước từ kiểm tra an toàn điện nước, khử khuẩn nhà cửa đến sửa chữa và chống thấm, đều góp phần giúp ngôi nhà khô ráo, sạch sẽ và bền vững hơn trước. Đây không chỉ là quá trình phục hồi thiệt hại, mà còn là cơ hội để tái thiết cuộc sống an toàn, chủ động và thích ứng tốt hơn với thiên nhiên, giúp bạn và gia đình vững vàng trước mọi mùa mưa lũ sắp tới.
